EDBA: focus op duurzame economische ontwikkeling

Van grijze middenmoot naar groene voorbeeldstad

Gemeente Alphen aan den Rijn is bezig met het opstellen van een nieuwe economische agenda voor de komende vijf tot tien jaar. Als input op dat beleidsproces heeft de EDBA onlangs een onafhankelijk advies uitgebracht: ‘Van grijze middenmoot naar groene voorbeeldstad’. Op grond van een gedegen analyse in het voortraject, waarbij diverse stakeholders actief betrokken waren, ziet de EDBA een duidelijke rol weggelegd voor duurzaamheid en innovatie. Nu is het aan de gemeente om daarin een keuze te maken, maar hoe zou die ‘groene’ focus eruit kunnen zien voor ondernemend Alphen?

Onafhankelijk advies
Laten we eerst even de verhoudingen verhelderen: zoals het in onze democratie betaamt, neemt de gemeenteraad uiteindelijk de beslissing over de economische agenda 2021-2030. Uiteraard legt zij daarvoor wel haar oor te luister in de Alphense samenleving. Eén van de partijen die hierover meedenkt, is de EDBA. De EDBA functioneert als een onafhankelijk adviesorgaan, dat wil bijdragen aan de ontwikkeling van een langetermijnvisie op de economie en de leefbaarheid van Alphen aan den Rijn. In die overkoepelende visie draait het vooral om kansen: waar liggen die in onze gemeente en wat is er nodig om ze te verzilveren? Die centrale vraag wordt in bovengenoemd adviesrapport beantwoord.

Interactief proces
Dat advies is niet in een ivoren toren tot stand gekomen. Al in juli 2020 zijn de eerste voorbereidingen getroffen, toen kennispartner Ecorys, in opdracht van de EDBA, aan de slag ging om de Alphense economie in kaart te brengen. Dit leidde in november tot het rapport ‘Inhoudelijk fundament’, waarin brede economische analyses van Alphen aan den Rijn en een kansenmatrix waren opgenomen. EDBA heeft deze kansenmatrix vertaald naar kansen voor duurzame groei in drie voor de Alphense economie belangrijke sectoren. Tussentijds werden de voorgenomen keuzes voorgelegd aan het platform van lokale belangenorganisaties om te toetsen of de ingeslagen weg op herkenning kon rekenen. Vervolgens vonden in januari 2021 drie digitale themabijeenkomsten plaats met vertegenwoordigers van overheid, onderwijs, kennispartners en ondernemers. Onder begeleiding van de Argumentenfabriek scherpten zij de gesignaleerde kansen verder aan in concrete doelen en randvoorwaarden.

Voorop lopen in duurzaamheid
In de afgelopen jaren is ook onder ondernemers het bewustzijn gegroeid dat de uitputting van natuurlijke bronnen niet ongebreideld kan doorgaan. De afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs kunnen alleen behaald worden als daartoe een brede maatschappelijke verantwoordelijkheid wordt gevoeld. Niet voor niets hebben onder meer VNO-NCW, MKB Nederland en de Provincie Zuid-Holland deze thema’s hoog op de agenda gezet. In haar advies pleit de EDBA ervoor om aansluiting te zoeken bij deze tijdsgeest en om de economische ontwikkeling van Alphen aan den Rijn te koppelen aan gerichte doelstellingen op het gebied van klimaatadaptatie, de energietransitie en het realiseren van een circulaire economie. Dankzij deze focus kan onze gemeente uitgroeien tot een groene voorbeeldstad waarin economische groei samengaat met duurzaamheid; een keuze voor een toekomst die bovendien positief afstraalt op het imago en de beleving van Alphen aan den Rijn.

Drie focussectoren
In haar advies wijst de EDBA drie sectoren aan die zich bij uitstek lenen om een onderscheidende positie voor Alphen aan den Rijn te ontwikkelen. Deze sectoren hebben al een groot aandeel in de lokale economie, gemeten naar werkgelegenheid, en in potentie kunnen zij prima aanhaken op de duurzaamheidsontwikkeling die de EDBA voorstaat. Overigens wil dat niet zeggen dat de overige sectoren onbelangrijk zijn voor de bedrijvigheid in onze gemeente, maar voor het aanbrengen van meer focus is een duidelijke keuze onontbeerlijk. De drie sectoren waarop het advies zijn pijlen richt zijn landbouw & sierteelt, bouwnijverheid en handel & logistiek.

Tien concrete projecten
Vervolgens blijft het adviesrapport niet steken in vrijblijvende voornemens. De drie themabijeenkomsten hebben geleid tot een concretisering van de doelen in zeven projecten in de drie genoemde sectoren en 3 algemene doelen. De projecten geven een gezicht aan de geformuleerde ambities en maken tastbaar hoe de toekomst van onze economie eruit kan zien. We schetsen ze hier in vogelvlucht:

1. Door in de sierteeltsector voorop te lopen met nieuwe duurzame toepassingen, vergroeningen en technieken, kan Alphen aan den Rijn zich in Nederland profileren als groene, klimaatadaptieve voorbeeldstad.
2. Als gevolg van bodemdaling kunnen in de regio aanzienlijke teeltgebieden voor natte gewassen tot ontwikkeling komen. De centrale ligging van Alphen aan den Rijn biedt kansen voor de ontwikkeling van een keten van bedrijven die actief zijn in de verwerking van natte teeltgewassen tot waardevolle grond- en inhoudstoffen.
3. Zet in op afvalloze landbouw en sierteelt, zodat in 2030 het gebruik van plastic geen negatieve impact meer heeft op het milieu en restmateriaal waar mogelijk wordt ingezet als nieuwe grondstof.
4. Creëer een multifunctioneel circulair knooppunt voor de bouwsector, waar de goederenstromen efficiënt verzameld, gebundeld en op afroep uitgeleverd worden. Dit leidt tot een verdere verduurzaming van de bouwlogistiek en tot minder bouwvervoer, hinder en uitstoot.
5. Ontwikkel een wijk van innovatie en bouw deze op basis van circulaire en biobased uitgangspunten. De wijk wordt gesitueerd in een klimaatadaptieve omgeving en kent enkel natuurlijke energiebronnen. Zo’n toekomstbestendige woon- en werkomgeving vergroot ook de aantrekkelijkheid van Alphen aan den Rijn.
6. Voltooi de ontwikkeling van distributieterrein Steekterpoort II zodanig dat er sprake is van een duurzaam gebouwde en voor 100% energieneutrale distributiehub.
7. Zet in op emissieloze distributie, waardoor aanbieders van transport en logistiek in 2030 gebruik kunnen maken van één of meer waterstoftankstations en een uitgebreid netwerk van laadpalen.
8. Een uitbreiding van het onderwijs is nodig om het MBO-onderwijs beter te laten aansluiten op de beoogde innovatieve kennisprojecten. Met die projecten zet Alphen aan den Rijn zichzelf ook op de kaart als een aantrekkelijke locatie voor HBO- en WO-onderwijs.
9. Faciliteer proef- en kennistuinen op geadviseerde kansrijke proposities, in samenwerking met bedrijven (stageplaatsen) en met onderwijs en kennispartners.
10. Zet in op lokaal opwekken, opslaan en verdelen van duurzame energie door de realisatie van één of meer lokale energiecoöperatie(s) te stimuleren.

Brede schouders
Een plan is net zo sterk als de schouders die het dragen. Daarom adviseert de EDBA aan de gemeente om niet alleen de samenwerking tussen overheid, ondernemers en onderwijs te versterken, maar om ook slim aan te haken op regionale en landelijke initiatieven. Zodra de COVID-19 crisis achter de rug is, zal de economie haar veerkracht moeten hervinden. Eigenlijk is dat een uitgelezen moment om de piketpalen te slaan voor de toekomst, en om een ambitieuze langetermijnvisie te ontwikkelen. Het is duidelijk dat onze gemeente een goede uitgangspositie heeft om een duurzame, innovatieve koers in te slaan. Van een zeer gemiddelde stad kunnen wij uitgroeien tot een groene, vooruitstrevende economie. Die toekomst vraagt om een heldere keuze van de Raad, gekoppeld aan een realistische, concrete uitvoering, omdat we alleen daarmee de daad bij het woord kunnen voegen. De kansen liggen klaar om duurzaam verzilverd te worden, en wat de EDBA betreft is dit het moment om die met beide handen aan te grijpen.